روشهای آموزش برنامه نویسی به کودکان و نوجوانان
در مطلب قبل درباره ضرورت آموزش برنامه نویسی به کودکان صحبت کردم. با توجه به اینکه افراد زیادی به صورت متمرکز در این زمینه فعالیت دارند، در این مطلب قصد دارم این افراد و روش‌ها و ابزار موجود در راستای یادگیری راحت‌تر مفاهیم کامپیوتر و برنامه نویسی مختص کودکان و نوجوانان را معرفی کنم.
لیندا لیوکاس و Hello Ruby
امیدوارم که اسم لیندا لیوکاس را شنیده باشید. کسی که مو‌لف و نویسنده ی کتاب Hello Ruby است. کسی که به واسطه ی این کتاب ها روشی جالب در راستای یادگیری تکنولوژی، محاسبات و برنامه نویسی ابداع کرده است. کتابی مصور برای گروه سنی 4 تا 10 سال، که به صورت خیلی جذاب و هیجان انگیز از طریق داستان و بازی به معرفی انواع الگوریتم ها، روش های توانایی حل مسئله، باگ یابی و دیباگ کردن و… میپردازد. البته روش لیندا لیوکاس فقط به انتشار کتاب های Hello Ruby ختم نمیشود بلکه ساخت ویدئوهای آموزشی و همچنین برگزاری کلاس های متنوع برای معلمین ابتدایی در کشورها و شهرهای مختلف از جمله ملبورن، توکیو، نیویورک، تفلیس و… با هدف آموزش روش های اصولی کار با کودکان، در رأس برنامه های آموزشی لیندا میباشد. در واقع لیندا عنوان میکند که هدف از برگزاری چنین دوره هایی این است که معلمان علم کامپیوتر را به عنوان چیزی زیبا، دوست داشتنی و سرگرم کننده ببینند و به کودکان منتقل کنند.
کتاب Hello Ruby بیش از 22 زبان منتشر شده و جالب است بدانید که پرفروشترین نسخه ی این کتاب در آمازون به زبان ژاپنی میباشد. میتوانید از طریق این لینک یک سری از سخنرانی های لیندا لیوکاس را ببینید. به نظرم چه خوب میشد این کتاب ها به زبان فارسی هم در دسترس قرار میگرفتند.
اسکرچ Scratch
اسکرچ یک زبان برنامه نویسی جذاب برای رده سنی ۸ تا ۱۶ سال میباشد که توسط دانشمندان دانشگاه MIT از جمله Mitch Resnick طراحی و معرفی شد. در واقع کودکان و نوجوانان با کنار هم گذاشتن و جور کردن یک سری بلوک که هر کدام معرف یک دستور هستند قادر به ساختن بازی، انیمیشن و… خواهند شد. کودکان از طریق این بلوک ها به راحتی و بدون هیچ پیچیدگی خاصی قادر به برنامه نویسی خواهند شد. با اسکرچ میتوان به راحتی پروژه های جذابی بر روی بردهایی همچون رزبری پای اجرا کرد.
جالب است بدانید ScratchJr زبانی الهام گرفته از اسکرچ برای گروه سنی ۵ تا ۷ سال میباشد. که به کودک امکان ساخت داستان و بازی را میدهد. در واقع در اسکرچ جی آر بلوک و دستورات، مجدد طراحی شدند تا برای خردسالان نیز قابل استفاده باشند. البته اسکرچ جی آر به صورت رایگان فقط بر روی تبلت قابل دسترسی میباشد. خوب است که کودک از همین رده ی سنی یاد بگیرد چگونه با کامپیوتر و تبلت خود خلق کند نه اینکه فقط با آن کار یا به طور کلی تعامل کند.
آموزش مفاهیم کامپیوتر بدون استفاده از کامپیوتر
شاید عجیب به نظر برسد که چگونه میتوان مفاهیم را بدون استفاده از خود کامپیوتر به کودکان منتقل کرد. در واقع مربیان در چنین روشی با استفاده از ابزاری همانند پازل، کارت های رنگی، تعریف داستان و… شروع به آموزش مفاهیم به کودکان میکنند. شاید اگر CS Unplugged را در اینترنت جستجو کنید به نتایج جالبی برسید. با انواع فعالیت ها و داستان ها که توسط آنها قادر خواهید بود مفاهیم پایه ای کامپیوتر را به کودک و یا نوجوان خود منتقل کنید.
در واقع با استفاده از این فعالیت ها کودک با مفاهیمی همچون اعداد باینری، الگوریتمها، تفکرات محاسباتی و… آشنا خواهد شد. در این لینک نیز با یک سری از این فعالیت ها آشنا خواهید شد. همچنین شاید جالب باشد که این لینک را ببینید. داستانی که با تعریف کردن آن برای کودک، خواهید توانست مفهوم باگ و باگ یابی را به کودکتان منتقل کنید.
سایت code.org
حتما به سایت معروف code.org سری بزنید. سایتی که دارای طرح درس هایی شامل فعالیت های بدون کامپیوتر و همچنین بازی و دروسی است که نیازمند کامپیوتر است. اگر چرخی در این سایت بزنید علاوه بر مشاهده ی دروس مربوط به کودکان/نوجوانان میتوانید طرح درسهایی به همراه زمان بندی کامل به عنوان یک مربی دریافت کنید.
مثلا در این لینک میتوانید طرح درس مربوط به debugging را ببینید همچنین تمامی فایلهای راهنما (به عنوان مثال فایل کتاب داستان، طرح های قابل پرینت برای رنگ آمیزی و…) نیز در اختیار شما قرار گرفته است.
اسباب بازی های آموزشی
وسایل کمک آموزشی زیادی برای آموزش برنامه نویس و مفاهیم آن به کودکان موجود است. که در ادامه تعدادی از آنها را معرفی خواهم کرد. توسط این وسایل، آموزش به پروسه ای هیجان انگیز برای کودکان تبدیل خواهد شد.
ربات Dash and Dot
این ربات برای رده سنی ۶ سال به بالا طراحی شده که توسط اپلیکیشن مربوطه و سنسورهای متصل به ربات، قادر به برنامه ریزی میباشد. درواقع کودک با استفاده از اپ مربوطه و با کدنویسی بلوکی میتواند ربات خود را کنترل کند.
ربات کدنویسی Botly
این ربات برای گروه سنی ۵ تا ۹ سال مناسب است. رباتی که برای هدایت و برنامه ریزی آن به هیچ نرم افزار یا صفحه نمایشی نیاز ندارد. در واقع Botly دارای یک ریموت کنترل است که وظیفه برنامه نویسی ربات را برعهده دارد. این ویدئو را برای آشنایی و نحوه ی عملکرد Botly حتما ببینید.
برنامه نویسی با Osmo
این ابزار برای گروه سنی ۵ تا ۱۲ سال کاربردی است و همچنین اپلیکشن مربوط به این ابزار فقط در آیپد دسترس میباشد. Osmo این امکان را برای کودک فراهم میکند که به صورت فیزیکی بلوک های برنامه نویسی را با هم جور کند و به حل مسئله مشخص شده بپردازد.
وسایل از این قبیل کم نیستند و همه نشان دهنده این است که آموزش باید از راه بازی و سرگرمی و به صورت خیلی جذاب به کودکان ارائه شود. روش های قدیمی انتقال اطلاعات، برای آموزش برنامه نویسی به کودکان روش مناسبی نیستند.
در ایران، موسسه پل استار در رشت، موسسه ای است که در این زمینه به صورت گسترده فعالیت میکند که به صورت کاملا اتفاقی در اینستاگرام با فعالیت آنها آشنا شدم و آنها را دنبال میکنم. از اینکه چه موسسات دیگری در ایران چنین فعالیتی دارند، مطلع نیستم ولی به نظر من خوب است چنین آموزشگاه هایی که در راستای برنامه نویسی به کودکان فعالیت میکنند را برای گسترش ضرورت یادگیری برنامه نویسی در رده سنی کودکان و نوجوانان، به همدیگر و یا به دوستان و آشنایان معرفی کنیم.
مطمئنا روش ها، ابزارها و سایت ها ی آموزشی بیشتری در این زمینه وجود دارند و من فقط به معرفی تعدادی از آنها که به نظرم مهمتر و جالبتر بود بسنده کردم. خوشحال خواهم شد روش یا متد آموزشی دیگری که به نظرتان در این راستا کاربردی است، را در بخش نظرها معرفی کنید.